Parafia pw. św. Rafała Kalinowskiego w Dąbrowie Górniczej-Gołonogu – parafia rzymskokatolicka erygowana w 1983 roku; w latach 1983-1992 w diecezji częstochowskiej, od 1992 roku w diecezji sosnowieckiej (dekanat św. Antoniego z Padwy w Dąbrowie Górniczej), leżąca na północny-wschód od centrum miasta Dąbrowy Górniczej, w dzielnicy Gołonóg, u stóp Wzgórza Gołonoskiego (335 m n.p.m.).

Powstanie parafii pw. św. Rafała Kalinowskiego było związane z rozbudową miejscowości Gołonóg, co było skutkiem budowy i uruchomienia kombinatu metalurgicznego Huta „Katowice”. Przemiany polityczne na początku lat 80-tych zmusiły władze komunistyczne do wyrażenia zgody na powstanie nowych ośrodków duszpasterskich w dużych osiedlach Zagłębia Dąbrowskiego. W wyniku tych przemian w 1983 roku rozpoczęto także proces organizacji nowego ośrodka duszpasterskiego na Osiedlu Marcina Kasprzaka w Gołonogu, które do tej pory należało do bardzo rozległej i liczącej kilkadziesiąt tysięcy wiernych parafii św. Antoniego z Padwy. Dekret erygujący wikariat terenowy parafii NSPJ w Strzemieszycach Wielkich na osiedlu Kasprzaka wydał biskup częstochowski S. Bareła 21 marca 1983 roku. Po wyjaśnieniu spraw spornych odnośnie nowopowstałego wikariatu jego funkcjonowanie zostało ostatecznie potwierdzone drugim dekretem z 20 czerwca tegoż roku. Opiekę duszpasterską nad wikariatem i zadanie tworzenia nowej parafii powierzono ks. Antoniemu Idasiakowi, ówczesnemu wikariuszowi parafii NSPJ w Strzemieszycach Wielkich. Samodzielna parafia została erygowana w miejsce wikariatu terenowego 24 października 1983 roku. Jesienią tego roku ks. A. Idasiak został mianowany pierwszym proboszczem nowotworzonej parafii. Pierwszym wikariuszem parafii w latach 1983-1988 był ks. Stefan Wyporski, późniejszy długoletni dyrektor „Caritas Diecezji Sosnowieckiej”.

Jednym z pierwszych kroków jakie podjęto w nowym ośrodku duszpasterskim było pozyskanie miejsca pod budowę nowego kościoła parafialnego. Istniały już plany i makieta nowego kościoła wraz z budynkami klasztornymi i katechetycznymi, które przygotowali oo. franciszkanie z parafii św. Antoniego z Padwy. Obiekty te miały być usytuowane przy skrzyżowaniu ulic Kosmonautów, Armii Ludowej i Tysiąclecia. Koncepcja architektoniczna opracowana przez parafię św. Antoniego nie była jednak korzystna i odpowiednia dla nowopowstałej parafii, stąd ks. A. Idasiak poczynił starania o jej zmianę.  W maju 1983 roku władze miejskie Dąbrowy Górniczej zgodziły się, aby nowa świątynia powstała w miejscu bazy kombinatu budownictwa „Zagłębie”, który zajmował się m.in. budowa Osiedla Kasprzaka. Od tegoż kombinatu zakupiono także wiatę i barak, które posłużyły jako pierwsze zabudowania parafialne. 28 sierpnia 1983 roku ks. A. Idasiak w tymczasowej kaplicy przerobionej z baraku odprawił pierwszą mszę świętą w nowym ośrodku parafialnym.

W 1985 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni. Jej plany opracował architekt inż. Zygmunt Fagas. W tymże roku rozpoczęto także budowę budynków plebanii. Budynek kościoła w rzucie pionowym ma kształt trójkąta, zaś w rzucie poziomym – trapezu. Charakterystycznymi elementami wyglądu bryły kościoła są: po pierwsze - ogromne okno w trójkątnej ścianie fasady kościoła, które w przyszłości ma zostać wypełnione witrażem „Sąd Ostateczny” oraz po drugie - wznoszący się centralnie na szczycie owej ściany krzyż, widoczny szczególnie w nocy, kiedy jest on oświetlony. 20 września 1998 roku bp Adam Śmigielski SDB dokonał poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego kościoła oraz pobłogosławił kościół i kaplicę Najświętszego Sakramentu. Świątynia został konsekrowana przez biskupa A. Śmigielskiego 9 października 2003 roku.

Wnętrze kościoła zostało zaprojektowane przez prof. Czesława Dźwigaja, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Według jego projektów wykonano m.in. witraże, polichromię, szereg rzeźb i płaskorzeźb, stacje Drogi Krzyżowej. Elementami dekoracyjnymi w prezbiterium kościoła są: witraż Trójcy Świętej, płaskorzeźba Świętej Rodziny oraz polichromia z wizerunkami świętych i błogosławionych polskich. W świątyni znajdują się trzy ołtarze boczne: św. Rafała Kalinowskiego (patrona parafii), Matki Bożej Częstochowskiej Królowej Korony Polskiej (ze względu na związki parafii z diecezją częstochowską) oraz św. Antoniego z Padwy (nawiązujący do tradycji parafii macierzystej, z której terenu została wydzielona nowa parafia). Niewątpliwą ozdobą świątyni są prowadzące do niej spiżowe drzwi, które pokrywają płaskorzeźby. Każde z czterech drzwi świątyni ma swoją nazwę i tematykę. Drzwi główne noszą nazwę „Stworzenie świata”; drzwi boczne na elewacji frontowej to „Drzwi maryjne” i „Ecclesia”, zaś drzwi boczne - „Polonia semper fideslis”. Po 2016 roku w świątyni wmurowano nowe tabernakulum w prezbiterium, ufundowano przy ołtarzu nowy krzyż oraz figurę Chrystusa Zmartwychwstałego z brązu oraz przeprowadzono szereg prac gospodarczych związanych z wykończeniem i aranżacją samego wnętrza, jak też jego wyposażeniem.

Na zewnątrz kościoła znajdują się trzy wolnostojące figury: NMP Niepokalanie Poczętej, Świętej Rodziny i ufundowana przez ks. A. Idasiaka z okazji 50 lecia kapłaństwa i 1050 rocznicy chrztu Polski rzeźba Orła Białego w koronie z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej na piersiach.

Od chwili utworzenia wikariatu terenowego na Osiedlu Kasprzaka rozpoczęto działalność duszpasterską, szczególnie w zakresie sprawowania sakramentów oraz organizacji katechizacji dzieci i młodzieży. Rozpoczęto regularne odwiedziny wiernych w okresie kolędowym. Pierwszy wikariusz parafii, ks. Stefan Wyporski, zorganizował liturgiczną służbę ołtarza, do której w 1984 roku należało 66 ministrantów i lektorów. Systematycznie rozpoczęto organizację rekolekcji. W 1987 roku została powołana do życia Parafialna Rada Duszpasterska oraz parafialny zespół charytatywny. Jesienią 1988 roku zorganizowano w parafii pierwsze misje święte, które przeprowadzili księża sercanie. W parafii, co było typowe dla działalności Kościoła katolickiego w latach 80-tych XX wieku, regularnie organizowano wydarzenia kulturalne, np. koncerty i wykłady o tematyce społecznej. Jesienią 1984 roku w tymczasowej kaplicy parafialnej odbyły się wykłady oraz koncerty stanowiące część Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej w Zagłębiu Dąbrowskim. W parafii w ciągu 40-lecia jej istnienia zostały zorganizowane i działały: Akcja Katolicka, Żywy Różaniec, Wspólnota Intronizacyjna Chrystusa Króla, Straż Honorowa Najświętszego Serca Pana Jezusa, chór parafialny i Gwardia św. Rafała.

W 2016 roku na emeryturę przeszedł pierwszy proboszcz parafii św. Rafała Kalinowskiego ks. prałat Antoni Idasiak. Obowiązki proboszcza objął w tymże roku ks. kanonik Sławomir Rozner, dotychczasowy proboszcz parafii św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Czeladzi.

Zdecydowana większość wiernych parafii pw. św. Rafała Kalinowskiego to mieszkańcy bloków. W granicach parafii znajdują się budynki mieszkalne przy ul. Kasprzaka, Kosmonautów, Tysiąclecia, Józefa Piłsudskiego, III Powstania Śląskiego oraz osad Podlesie i Jamki. W 2022 roku parafia liczy ok. 9 tyś. wiernych.

Na temat parafii można przeczytać:

2016. Ślusarczyk, Niebo tu znów w błękicie. Parafia św. Rafała Kalinowskiego w Dąbrowie Górniczej, Kraków 2016.
2017. A. Idasiak, Kościół pw. św. Rafała Kalinowskiego w Dąbrowie Górniczej ul. Kosmonautów 9, [w:] Bogu ludziom. Historie budowy kościołów w diecezji sosnowieckiej, red. P. Rozpiątkowski, Sosnowiec 2017, s. 65-70.

Wspomnienia ks. Antoniego Idasiaka z pracy duszpasterskiej w Zagłębiu Dąbrowskim (Będzin, 2012), [w:] M. Trąba, Kościół katolicki w Zagłębiu Dąbrowskim 1945-1989. Wspólnota religijna w rzeczywistości regionu miejsko-przemysłowego, Katowice-Kraków 2021, s. 436-453.

Katalog diecezji sosnowieckiej 2008, red. Cz. Tomczyk, Kraków 2008, s. 139-140.

Opracował: ks. dr Mariusz Trąba